In ons doorgeefblog ‘In tijden van intelligente lockdown’ reflecteren KNHG-leden op de gevolgen van de coronacrisis voor hun dagelijkse werkpraktijk en/of belichten zij de huidige situatie vanuit hun specifieke historische expertise. Vorige keer schreef Marianne Boere een bijdrage. In aflevering 10 is het woord aan Connie van Gils, collectiespecialist bij IHLIA LHBTI erfgoed.
De afgelopen maanden hebben we een leven geleid dat zich voor een groot deel aan het zicht onttrok. Bij IHLIA LHBT erfgoed, archief voor seksuele, romantische en genderdiversiteit, verzamelen we onder andere geschiedenissen van mensen van wie een belangrijk deel van het leven zich ook in het onzichtbare voltrekt. Wat doet dat met je? Je bent er wel, maar men ziet je niet.
Wereldwijd, in toenemende mate ook in het vrije westen, wordt het leven van homomannen, lesbische vrouwen, biseksuelen, interseksuelen en transgenders bedreigd. Niet door een virus, maar door wetten, opvattingen, godsdiensten of de eer van de familie. Op ‘anderhalve meter afstand blijven’ van je ouders en anderen is een optie. Jezelf onzichtbaar maken is een optie.
In het hooggerechtshof van India speelde de afgelopen jaren een rechtszaak over de vraag of homoseksualiteit weer strafbaar gesteld moest worden. IHLIA kreeg een informatieverzoek van een van de advocaten of we niet-Amerikaans onderzoek hadden waarin bewezen werd dat homoseksualiteit niet besmettelijk was. Dat dachten de ouders die de rechtszaak tegen de staat hadden aangespannen namelijk, en de rechter wilde wetenschappelijk bewijs zien van het tegenovergestelde.
De meest onzichtbare levens, ook binnen ons archief, zijn de levens van biseksuelen. Ze zijn er volop, maar vaak geven we deze mensen toch het label homo of lesbisch, omdat dat gedeelte van hun leven en werk voor ons het meest interessant is. Het andere gedeelte is ‘gewoon’ hetero en misschien zelfs wel fake.
De beroemde Russische danser Rudolph Noerejev had tijdens zijn leven relaties met mannen en vrouwen, en was lange tijd getrouwd met danseres Margot Fontein. Staat in onze collectie bij homomannen. Stierf aan aids. Maar wat was dat dan met Margot? En zij was niet de enige vrouw in zijn leven. Maar biseksualiteit vinden veel mensen ruis, en zo worden zij onzichtbaar, weggegumd.
Voor IHLIA was de thuiswerkplicht, behalve wat eenzaam, een geweldige kans om ‘achterstanden’ weg te werken. We hebben met elkaar nog nooit zoveel ingevoerd in de database. Rapporten van internet, artikelen uit wetenschappelijke en populaire tijdschriften, scripties, fotocollecties, oude boeken; catalogiseren is heel geschikt om thuis in alle rust te doen. En tussendoor heerlijk lezen in de tuin om precies te weten wat de attitude is ten opzichte van LHBTI in een publicatie, zie de onderstaande foto.
Ik heb ook een achterstand weggewerkt. Wij hebben in ons depot een gang die ‘de donkere gang’ heet. Er is geen licht. In die gang staan dozen die geen prioriteit hebben. Op den duur worden ze onzichtbaar. Een van die dozen stond er al tien jaar. Hij bevatte 365 wetenschappelijke artikelen over biseksualiteit, aan ons gedoneerd door Ron Fox, psychotherapeut en universitair docent. Hij promoveerde in 1993 in Ann Arbor op het proefschrift ‘Coming out bisexual: Identity, behavior, and sexual orientation self-disclosure’.
In de jaren tachtig begon hij als student met het aanleggen van een verzameling publicaties over biseksualiteit. Hij reisde van universiteitsbibliotheek naar universiteitsbibliotheek om artikelen te vinden en voor zichzelf te kopiëren. Vóór de komst van de computer een eindeloze en soms hopeloze queeste. Het oudste artikel uit zijn collectie dateert uit 1884, het meest recente uit 2005.
Na meer dan tien jaar in de ‘donkere gang’ leverde mijn collega deze papieren schat bij mij thuis af, en werd mijn lockdown een feestje. Want ik ben bi, en deze verzameling ging nou eens een keer helemaal over mij.
Om een indruk te geven hoe er in de loop der jaren over biseksualiteit is gedacht, hieronder wat snippets in volgorde van verschijning:
their bodily structure being that of a man; their sexual instincts those of a woman (1884) there are practically no inverts who are wholly inverted (1913) narcistic, polymorphous promiscuous children into heterosexually matured, altruistic personalities (1945) phylogeny of thermo-bidynamic bisexual differentiation (1945) narcissism, bisexuality, and the dual instinct theory (1959) child and his obsessive compulsive mother, Mrs. C. (1960) the ultimate goal of immortality (1967) The adolescent with school phobia was more often a youth who showed sadomasochistic and bisexual conflicts (1970) is bisexuality normal or abnormal? (1974) the drive to become both sexes (1974) effects of prenatal sex hormones on gender-related behavior (1981) in the AIDS era, bisexuals are becoming the ultimate pariahs (1987) rapidly alternating clinging and negativistic behaviors (1988) celebrate!: national bisexual conference (1990) avoiding heterosexist bias (1991) what do bisexuals want? (1992) they’re not confused, they’re bisexual (1994) 3-in-a bed (1995) bisexuals making out with cyborg (1995) bisexual erasure (2000)
Ik geef het stokje door aan Iris van der Knaap, vakspecialist Geschiedenis 1500 tot heden bij de Universiteitsbibliotheek Utrecht.