Zwijgende meerderheid

When they go low, we go high. Michelle Obama maakte dit ondertussen bekend geworden statement in reactie op de presidentscampagne van Donald Trump in 2016. Ik moest hier de afgelopen periode een aantal keer aan denken toen het KNHG en diens (bestuurs)leden op sociale media verbaal werden aangevallen. De aanleidingen hiervoor waren heel verschillend: Sylvana Simons die uitgenodigd werd deel te nemen aan het slotdebat van de Historicidagen in 2017, de bekendmaking van de thema’s van het jaarcongres 2018, namelijk uitsluiting, stilte en taboe in de geschiedenis én de Historicidagen 2019 in Groningen, waar het debat over inclusieve geschiedenis centraal staat, maar ook het recente interview dat de voorzitter van het KNHG, professor Susan Legêne, gaf aan online blog ‘Over de Muur’.

Het beleid van het KNHG op deze agressieve manier van communiceren valt min of meer samen te vatten met de uitspraak van Michelle Obama. Met andere woorden, wij verlagen ons niet tot het niveau van de zogenoemde reaguurders. Het KNHG reageert hierop op twee manieren. De eerste is een simpelweg negeren. Het cliché luidt immers niet voor niets dat alles wat aandacht krijgt, groeit. Gelukkig zijn sociale media een vluchtig medium en is dat ene vervelende berichtje van vandaag morgen al bijna niet meer te vinden. De andere manier is de consequente uitnodiging tot debat en dialoog met het KNHG. Dialoog en debat vereisen echter inlevingsvermogen, luistervaardigheid en bereidheid tot het bijstellen van je eigen mening. Maar, en dat zal u niet verbazen, daar zitten deze personen vaak niet op te wachten. Het is veel makkelijker en het levert veel meer likes op om te ‘schreeuwen’ vanachter een scherm. Wij vinden dat niet alleen een gemiste kans, maar vooral ook laf. Onze uitnodigingen om deel te nemen aan onze congressen en actief mee te praten worden met drogredenen (‘te druk’, ‘onbetaald’, ‘te ver’) afgewezen.

Ik wil graag benadrukken dat wij bij het KNHG vrijheid van meningsuiting een groot goed vinden en een heel belangrijke voorwaarde van democratie. Respectvol verschillen van mening en met elkaar inhoudelijk op het scherpst van de snede in debat gaan, graag zelfs. We kunnen als instituut en als beroepsgroep wel tegen een stootje. En uit een stevig debat groeit vaak iets moois of nieuws. Er is echter een grens aan vrijheid van meningsuiting, en dat is wanneer het onbetamelijk, en zelfs nog erger, seksistisch, racistisch of bedreigend wordt. Dat is precies wat er gebeurde tijdens het KNHG jaarcongres op 30 november 2018. Een van de sprekers tijdens het congres werd op twitter racistisch bejegend. Hij werd niet aangevallen op zijn wetenschappelijk onderzoek of vanwege de inhoud van zijn bijdrage aan het congres. Nee, het was zijn huidskleur in combinatie met het thema van het congres dat hem volgens deze anonieme twitteraar diskwalificeerde als historicus en dit leidde tot een zeer racistische tweet.

Vooraf hadden wij op het bureau van het KNHG een twitterbeleid afgesproken, met andere woorden, hoe gaan we reageren op bepaalde berichten. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat wij racistische tweets niet verwacht hadden. Wellicht noemt u ons nu naïef, gezien het niveau van een groot deel van de berichten op sociale media. Op de dag zelf hebben wij verkozen om niet te reageren op dit racistische bericht onze eerste strategie indachtig. In onze evaluatie van het congres hebben we uitgebreid stil gestaan bij dit voorval en onze reactie om niet te reageren. Deze column is het resultaat van die interne evaluatie. Wij hechten er aan dat het KNHG er voor alle historici in Nederland is, ongeacht geloof, afkomst of seksuele oriëntatie, actief op welk onderzoeksgebied of binnen welk werkveld dan ook, binnen of buiten de academische wereld, links of rechts van politieke signatuur, man of vrouw. De missie van het KNHG is dat wij al die historici willen verbinden om zo de belangen van de beroepsgroep en het vak te behartigen. Vanaf nu zal het KNHG zich sterk distantiëren van discriminerende uitlatingen, aangezien wij niet tot de zwijgende meerderheid willen behoren.

Antia Wiersma
directeur