Door Dineke Stam
“Kiezen moeten jullie”, aldus Martine Gosselink tijdens de opening van de Nacht van de Geschiedenis in het Rijksmuseum op zaterdag 27 oktober. Rond het thema van de maand van de geschiedenis, Opstand, was een prachtig en gevarieerd programma samengesteld voor de tiende editie van de Nacht. Kijk daarvoor vooral nog naar het imposante blokkenschema.
Na de opening bleef ik zitten in Atrium Oost waar het publiek vragen kon stellen aan de prominente Britse historicus Jonathan Israel onder leiding van televisiemaker Godfried van Run, bekend van Andere Tijden. Op de vraag waarom Israel zich in vroegmoderne Nederlandse geschiedenis, in de Republiek had gespecialiseerd, antwoordde hij zich aanvankelijk in Mexico – als onderdeel van het Spaanse wereldrijk – te hebben verdiept. Mede door de lange oorlog tussen Spanje en de Republiek raakte hij gefascineerd door geschiedenis van de Nederlanden, die ook makkelijker toegankelijk was in archieven en bibliotheken. Israel had dus wel oog voor het feit dat een deel van de Tachtigjarige Oorlog in de Atlantische wereld werd uitgevochten, door volop bewapende schepen van de WIC.
Gelukkig kreeg ik de kans mijn vraag te stellen: “In hoeverre bepaalde die maritieme strijd om de koloniale macht het verloop van de Tachtigjarige Oorlog mede en hoe hing dat samen met slavernij?” Na de tot nog toe heldere antwoorden volgde nu een lange uiteenzetting die helemaal niet op mijn vraag inging. Godfried van Run toonde zich vasthoudend, “but that lady asked about the connections to slavery”. En daar kwam het antwoord van Israel: ‘op ieders geschiedenis is wel een vlek (blot) te ontdekken, maar of we de Republiek nu daarvan moeten gaan beschuldigen? Zelfs de Quakers hadden zich in die periode nog niet tegen de slavernij uitgesproken.’
Ik had juist willen horen over de dertig jaar dat de Republiek de slavenhandel, rond 1650 domineerde. ‘The Dutch Moment’, zoals Wim Klooster het noemt in zijn boek met de ondertitel War, Trade, and Settlement in the Seventeenth-Century Atlantic World. Ja, dat boek kende hij wel, vertelde hij achteraf, maar Nederland had in vergelijking met Engeland toch niet zo’n groot aandeel in de slavenhandel gehad.
Veel tijd om na te praten was er niet, want het volgende programmaonderdeel, een flitsend gesprek over de vrouwenbeweging tussen politicus Hedy d’Ancona en historicus Anna Tijsseling, diende zich alweer aan.
Anna Tijsseling in gesprek met Hedy d’Ancona ten overstaan van een volle zaal in het Rijksmusuem, © Dineke Stam
Daarna belandde ik bij boeiende presentaties van Black Achievement Month over hedendaags verzet tegen het onderbelichten van black history in het curriculum en tot slot bij de lezing van Tony Bogues, historicus en directeur van The Center for Slavery and Justice op Brown University.
Dineke Stam refereert met een tweet aan de passende opmerking van Tony Bogues, © Dineke Stam
Hoe mooi was het voor mij dat Tony Bogues zijn verhaal over kunst en praktijk van zwart radicaal denken begon met de volgende opmerking. ‘Slavery was not just a blot on history,’ aldus Bogues. ‘It was a catastro[phe], from the perspective of the enslaved.’
Perspectief is een keuze, multiperspectiviteit is een must.