Dossier Open Access

In dit gearchiveerde dossier hield het KNHG u op de hoogte van de ontwikkelingen met betrekking tot publiceren in open access tijdschriften en platforms, en Plan S en cOAlition S. U kunt hier achtergrondinformatie én verslagen van bijeenkomsten lezen. Het dossier is grotendeels op chronologische volgorde geordend, waarbij het meest recente nieuws bovenaan staat.

De betekenis van open access voor KNHG en BMGN

KNHG is als learned society en uitgever van het open access tijdschrift BMGN – Low Countries Historical Review (BMGN) nauw betrokken bij het debat over open access. BMGN heeft de open access status ‘Diamant’, ook wel ‘Platinum’ genoemd. Dat wil zeggen dat alle artikelen direct na verschijnen gratis zijn te raadplegen, het auteursrecht bij de auteurs blijft liggen én er dat er geen bijdragen aan de auteurs worden gevraagd om te kunnen publiceren. Bovendien is het gehele archief raadpleegbaar op de site van BMGN.

In september 2018 is Plan S door NWO ondertekend. De kern van dit plan is dat vanaf 1 januari 2021 alle publicaties voortkomend uit financiering van een internationale groep van onderzoeksfinanciers waaronder NWO, gepubliceerd moeten worden in open access tijdschriften en op open access platforms.

OpenJournals.nl

Op 29 januari 2021 is het nieuwe open acces-tijdschriftenplatform OpenJournals.nl live gegaan. Het platform wil een oplossing bieden voor zelfstandige Nederlandse wetenschappelijke tijdschriften in de geestes- en sociale wetenschappen. OpenJournals.nl biedt hen een laagdrempelige manier om volledig open access te worden. De realisatie van het platform wordt mogelijk gemaakt dankzij een projectsubsidie voor drie jaar van NWO. Als open access-supporter van het eerste uur is KNHG een van de partijen die nauw betrokken is bij OpenJournals.

In het Netherlands National Programme Open Science (NPOS) Ambition Document Open Science in the Netherlands 2030 (december 2021) werd openjournals.nl aangehaald als platform om Nederlandse wetenschappelijke tijdschriften de overgang te laten maken naar open access (p. 16 en 19). Verder schreef Jeroen Sondervan, open access publishing consultant voor de Universiteit Utrecht, begin 2022 een blog getiteld ‘Equity and Diversity In Open Access. National and Regional OA Publishing Platforms’, waarin het platform werd uitgelicht. 

Concept-implementatieplan Plan S en samenwerking NWO met OAPEN

In het voorjaar van 2020 heeft NWO in een concept-implementatieplan aangegeven hoe zij de implementatie van Plan S gestalte wil gaan geven, en welke keuzes daarbij zijn gemaakt. In juli werd bekend dat NWO een nieuwe samenwerking aangaat met OAPEN, een Nederlands open access-platform voor academische boeken. Open access-boeken zullen voortaan standaard door de OAPEN-bibliotheek worden gepubliceerd en uitgelicht. Eind september lanceerde OAPEN een Open Access Books Toolkit, bedoeld om boekauteurs op weg te helpen bij het open acces publiceren van hun boeken en om hun vertrouwen in open access-publiceren te vergroten. 

Definitieve versie Plan S

Begin juni 2019 heeft cOAlition S, het consortium van Europese onderzoeksfinanciers, de definitieve versie van Plan S bekend gemaakt. Deze definitieve versie van het plan verschilt op een paar belangrijke punten van het voorlopige plan dat in september 2018 werd gepubliceerd:

  1. De ingangsdatum van Plan S is met een jaar opgeschoven naar 1 januari 2021. Dit geeft alle betrokken partijen, zoals uitgevers, instellingen en learned societies meer tijd om zich voor te bereiden.
  2. De richtlijnen voor de zogenaamde groene route zijn verhelderd: onderzoekers kunnen voldoen aan Plan S door de gepeereviewde versie van een artikel te deponeren in een institutionele of disciplinaire repository (database).
  3. Er wordt meer aandacht besteed aan de noodzaak om parallel aan de invoering van Plan S ook de manier van erkennen en waarderen te herzien. Financiers verplichten zich voor 2021 de principles van de San Francisco Declaration (DORA) te implementeren.

Lees hier meer over de bekendmaking en het nieuwe plan.

Boeken en Open Access

Hier vindt u een artikel van Science Europe over de belangrijkste aandachtspunten in het toepassen van het Open Access-beleid op wetenschappelijke uitgaven.

In januari 2021 werd een rapport gepubliceerd door OPERAS-P en COPIM getiteld ‘Academic Libraries and Open Access Books in Europe. A Landscape Study.’ Dit rapport gaat in op de werkwijzen van academische bibliotheken en hoe zij omgaan met open access-initiatieven. Het volledige rapport is hier te downloaden.

Consultatiebijeenkomst Plan S

Op 31 januari 2019 organiseerden NWO en ZonMw een druk bezochte consultatiebijeenkomst over de implementatie van Plan S in 2020. Tijdens deze middag gaven een aantal voor- en tegenstanders van Plan S korte speeches én, misschien nog wel belangrijker, er was ruimte voor de talrijk aanwezige academici uit alle onderzoeksvelden, om hun stem te laten horen via de mega-brainstorm die er aan de hand van stellingen over Plan S werd georganiseerd. Lees hier de belangrijkste uitkomsten van de consultatiebijeenkomst.

Antia Wiersma (directeur KNHG) en Tessa Lobbes (Managing Editor BMGN – Low Countries Historical Review) waren bij de bijeenkomst aanwezig en schreven een verslag dat u hier kunt inzien.

Richtlijnen voor de implementatie van Plan S

Van 27 november 2018 tot 1 februari 2019 was het mogelijk om te reageren op de bekendgemaakte implementatierichtlijnen van Plan S. Hier kunt u de feedback terugvinden die het KNHG en BMGN hebben ingediend.

Meerdere organisaties hebben door middel van een brief gereageerd op de implementatie richtlijnen. Lees hier:

Ruimte voor ieders talent

In november 2018 kondigden de VSNU, NFU, NWO en ZonMw aan te gaan werken aan nieuwe wijzen van erkennen en waarderen. Een jaar later presenteerden zij, samen met de inmiddels aangesloten KNAW, het plan Ruimte voor ieders talent (ook in het Engels). Sicco de Knecht reageerde op dit position paper met zijn artikel ‘Erkennen en waarderen in de wetenschap gaan drastisch veranderen’.

Documenten

18 januari 2024

Conclusies van de Global Summit over Diamond Open Access

In oktober 2023 vond de Global Summit on Diamond Open Access plaats in Mexico, waaraan meer dan 700 onderzoekers, universiteiten, uitgeverijen etc.…

16 januari 2024

Sfeerimpressie Annual Meeting 2024 van de American Historical Association

Begin januari organiseerde de Amerikaanse zustervereniging, de American Historical Association (AHA), van het KNHG haar jaarlijkse congres. Dit jaar vond…

28 maart 2023

Call for proposals – Special Issue 2025, Journal for the History of Knowledge

Het Journal for the History of Knowledge (JHoK) geeft jaarlijks een speciaal nummer uit, samengesteld door gastredacteuren, waarin één thema centraal…

© KNHG 2024 Website: Code Clear