In 1838 werd in Amsterdam de diergaarde Natura Artis Magistra (Artis) opgericht, een initiatief van burgers en wetenschappers. Dierentuinen waren op zich geen nieuw verschijnsel, zo was de menagerie van Willem III bij Voorburg vermaard, die aan het einde van de 18de eeuw materiaal bood voor de vogelstudies van kunstenaar Aart Schouman en de natuurwetenschapper Aarnout Vosmaer. Voor het grote publiek was er de menagerie van de Amsterdamse ‘Blaauw Jan van Aken’ (ca. 1750) of het rondtrekkende ‘beestenspel’ van Antoine Alpy, dat in 1808 door Lodewijk Napoleon werd opgekocht voor een eigen dierentuin. Deze kwam na omzwervingen – met wat er nog van de dieren over was – in de Hortus Botanicus van Amsterdam terecht. De schilders Pieter Gerardus van Os, Wouter van Troostwijk en Jean Bernard trokken enthousiast naar de hortus om voor het eerst leeuwen te zien en te tekenen.
Dieren vormden een bron van vermaak, van verwondering en materiaal voor de wetenschap. In dierentuinen betrof het vooral exotische dieren, maar de dagelijkse omgang met huisdieren en vee is niet minder interessant. Wanneer veranderde de waak- en jachthond in een trouwe viervoeter, de muizenjagende kat in een knuffeldier? Is er een relatie te leggen met de huiselijkheidscultuur van de 19de eeuw?
In 1877 werd de Nederlandse Vereniging tot bescherming van dieren opgericht. Vanaf toen kregen sommige bedreigde dieren wettelijk een beschermde status. Inmiddels hebben alle Nederlandse dieren zelfs een politieke partij die hun belangen behartigt. Hoe sterk was de stem van Belgische dieren? En bestaat er een relatie tussen de dierenbescherming en dierecologie en de in diezelfde tijd opkomende natuurbescherming?
Kortom, de interdisciplinaire werkgroep De Moderne Tijd (voorheen De 19de eeuw) is op zoek naar verhalen over de veranderende omgang van mens en dier van ca. 1780 tot 1940.