De lezing vormt een inleidende samenvatting van een zesdelige reeks die gewijd wordt aan ontwikkelingen in de Nederlandse architectuur na 1900. Het vertrekpunt vormen de historiserende neostijlen, die de bouwkunst van de negentiende eeuw grotendeels hebben gedomineerd. Met H.P. Berlage als leidsman groeide na 1900 het verzet tegen architectuur die haar fundamenten in het verleden had. De zoektocht naar ‘het ware wezen’ van de architectuur voltrok zich over verschillende paden, en had naast idealistische herbezinning ook te maken met vernieuwingen in de bouwtechniek en sociaalmaatschappelijke veranderingen. In de loop van de twintigste eeuw manifesteerde zich een groot aantal bouwstijlen, waarbij Nederland centraal stond in de culturele assimilatie tussen verschillende Europese landen.
Ook in de tweede helft van de twintigste eeuw hield de modernisering van de Nederlandse architectuur gelijke tred met internationale ontwikkelingen. De laatste twee decennia heeft de Nederlandse architectuur in verschillende opzichten zelfs een voorhoedepositie in de wereld.