De Elise Mathilde Essay Prijs (EMEP) 2022 is gewonnen door Melchior Vesters, docent Nederlands aan het Veurs Lyceum in Leidschendam. Vesters won de prijs voor zijn essay ‘Vrolijk verzet’, dat hier is te lezen. De EMEP wordt sinds 2018 uitgereikt en bestaat uit een oorkonde en een geldbedrag van 5.000 euro. Het KNHG is een van de initiatiefnemers van de prijs.
‘Vrolijk verzet’ werd door de jury gekozen als het beste essay, vanwege de betrokkenheid van de auteur bij jonge lezers en zijn doordenken van de relevantie van lezen in het onderwijs, waarbij hij reflecteert op zijn positie als leraar en op hoe literatuur ingezet kan worden. Uit het juryrapport:
‘Dit essay raakt aan een van de meest urgente kwesties in het hedendaagse Nederlandse onderwijs: hoe kunnen we leerlingen kritische denkers maken, hoe kunnen we populisme en extreemrechtse denkbeelden in perspectief zetten? Hoe kan de literatuur relevant zijn? Maar ook wordt in het essay de vraag gesteld naar ironie en solidariteit, en hoe die beiden in gang worden gezet door literaire fictie. Dit alles gebeurt in een zelfbewust-gedistantieerde maar daardoor niet minder geestige en aansprekende stijl, die een demonstratie lijkt te zijn van een ‘vrolijk (creatief, geweldloos) verzet tegen betekenisconsensus’ zoals de auteur dat voorstaat.’
De prijs wordt uitgereikt op zaterdag 15 oktober 2022, tijdens de Laureatenmiddag van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde (MdNL), in het Academiegebouw, Rapenburg 73 te Leiden. Nadat de prijs is uitgereikt, wordt het essay gepubliceerd in het Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde. De middag is vrij toegankelijk, ook voor voor niet-leden van de MdNL.
De Elise Mathilde Essayprijs is genoemd naar Elise Mathilde van Beuningen (1890-1941) die haar vermogen naliet aan de door haar opgerichte Stichting Elise Mathilde Fonds. De prijs is een initiatief van de Stichting in samenwerking met de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te Leiden, het Genootschap Onze Taal en het Koninklijk Nederlands Historisch Genootschap (KNHG). Het overkoepelende thema van de prijs is ‘De eigen natie in kosmopolitisch perspectief’, waarbij beurtelings de Nederlandse letterkunde, taalkunde en geschiedenis centraal staan. De prijs werd in 2018 voor het eerst uitgereikt aan Fien Veldman, voor een opstel over ‘het uitgestrekte Nederlandse literaire landschap’. In 2019 ontving Thijs Bartels de prijs, voor een essay dat de vraag behandelde ‘Wat is dat, leven met je taal?’ Vorig jaar, in 2021, viel Adriaan Duiveman de eer ten deel, voor zijn historische essay ‘Vloeibare grenzen’.
