Welk boek, tentoonstelling etc. heeft je als ‘oorlogshistoricus’ het meest geïnspireerd en waarom?
De organisatoren van het congres geven de aftrap.
Peter Romijn (NIOD/UvA)
Het boek dat mij het meest geïnspireerd heeft, is:
Claudio Pavone ‘A Civil War – A History of the Italian Resistance’ (London/Brooklyn: Verso, 2013; Edited with an introduction by Stanislao Pugliese).
Dit boek is een klassieker, oorspronkelijk gepubliceerd in 1991, maar pas recentelijk in het Engels beschikbaar gekomen voor een groot internationaal publiek. Het is gebaseerd op heel veelzijdig onderzoek naar wat er in de dorpen, steden en regio’s van Italië is gebeurd rond de ineenstorting van het fascistische regime en de daarop volgende machtswisseling. In het brede kader van de Tweede Wereldoorlog lokaliseert Pavone de deelconflicten die met elkaar meer dan een burgeroorlog waren: klassenstrijd, regionalisme, nationaal patriottisme. Ook toont hij hoe het geweld ook een eigen dynamiek had die ernstig uit de hand liep. Pavone schept duidelijkheid door de complicaties in kaart te brengen en te verklaren. Zo inspireert hij de studie van massaal geweld dat voortkomt uit het explosieve mengsel van interne en externe conflicten.
Nico Wouters UGent/CEGESOMA:
Ik wil graag drie boeken aanhalen. Het eerste boek is Timothy Snyder’s ‘Bloodlands: Europe Between Hitler and Stalin’ (2012). Dit boek is emotioneel meeslepend, narratief indrukwekkend en ook relevant. Het leest bovendien als een trein. Snyder heeft ook het voordeel dat hij als Amerikaans historicus zijn thema en actieradius ambitieus mag uitmeten. Anderzijds vertelt dit boek eigenlijk weinig nieuws. En soms worden ook wat feiten omgebogen ten dienste van het verhaal. Daartegenover plaats ik graag de recente publicatie van het doctoraat van Koen Aerts, ‘Repressie Zonder maat of Einde’ (Academie Press, 2014). Dit dikke boek leest niet als een trein. Het verhaal is technisch en zwaar. Toch is dit vernieuwende geschiedenis, gebaseerd op spijkerharde empirie en met grote relevantie voor het Belgische (Vlaamse) publieke debat. Het ontkracht generaties aan mythen over de gevolgen van naoorlogse collaboratie in België. Dit boek wordt waarschijnlijk niet zo veel gelezen als het verdient. Ik vraag me af of een ‘Bloodlands’-benadering hier überhaupt mogelijk geweest zou zijn? En wat voor soort boeken wij als WOII-historici eigenlijk best schrijven.
Hierbij aansluitend: als derde boek haal ik graag ‘Dat nooit meer’ van Chris Van der Heijden aan. Zonder op de polemiek in te gaan, als Belgische buitenstaander ben ik wel jaloers op het feit dat vuistdikke boeken in Nederland blijkbaar nog wel echte discussie kunnen opwekken.
Aangevuld door:
Susan Legêne (VU)
ik zou graag het themanummer ‘Disturbing pasts’ van het engelse OpenArtsJournal onder de aandacht willen brengen: Disturbing Pasts: Memories, Controversies and Creativity; theme editors: Villeam Blacker, Elizabeth Edwards, Leon Wainwright) http://openartsjournal.org/issue-3/
In dat themanummer staat een artikel van Maruška Svašek, ‘Forced displacement, suffering and the aesthetics of loss’ waarin Sudentenduitsers centraal staan. Het is een artikel waarin de Tweede Wereldoorlog uiteraard een grote rol speelt, maar dat een veel bredere problematiek aansnijdt, hetgeen wordt versterkt door de context van het themanummer met artikelen over ook heel andere periodes, gebeurtenissen, ervaringen en manieren van geschiedschrijven. Het themanummer is gebaseerd op een congres dat, door het serieuze gesprek tussen de aanwezigen, een diepe indruk op me heeft gemaakt. Het bood tal van alternatieven voor het impliciete Europa-centrisme in onze historiografie, ook die van de Tweede Wereldoorlog. Maar enkele presentaties maakten me ook duidelijk waar ik zelf blijkbaar grenzen stel en niet mee wil bewegen naar een voorgesteld standpunt – wetenschappelijk en/of ethisch .
Marjan Bruinvels
50 years of silence door Jan Ruff-O’Herne
The first European ‘comfort woman’ to speak out. Over het donkerste geheim uit WW II.